<?php echo $nm." ".$vn."

Gebruik van Belgische Postwaardestukken 1871-1890
Luc SELIS

Postwaardestukken verzameling

1. Omschrijving

Luc en alles wat postgeschiedenis te maken heeft – het is een perfecte tandem. Binnen dit gebied is er verder de studie van postwaardestukken. Binnen dit kader heeft Luc zich gespecialiseerd en hij was dan ook fier dit bij de organisatie van ons regionaal kampioenschap Proboten 2009 met een nieuwe verzameling te demonstreren.

Hij verduidelijkte meteen op zijn inleidingblad met een woordje de opzet van de getoonde stukken, als volgt:

Op 1 januari 1871, iets meer dan 5 jaar na de troonsbestijging van Leopold II (17 december 1865) werd in België het eerste postwaardestuk in omloop gebracht. Het betrof een briefkaart (“Carte Correspondance”) met een zegel van 5 centiemen, bedoeld voor verzending naar een bestemming binnen eenzelfde postkanton. Naast briefkaarten werden meerdere andere types postwaardestukken uitgegeven waaronder geïllustreerde postkaarten, kaartbrieven, briefomslagen en omslagbrieven, sommigen ook met publiciteit. Leopold II stierf op 17 december 1909, exact 44 jaar nadat hij de troon besteeg. Het laatste postwaardestuk met de beeltenis van Leopold II was briefkaart (nr 43). Deze werd begin 1910 uitgegeven, enkele weken na de dood van de koning.

Definitie van een postwaardestuk

Volgens de Fédération Internationale de Philatélie zijn postwaardestukken postale stukken, die hetzij een officieel goedgekeurde zegelafdruk of een embleem of een opschrift hebben, waaruit blijkt dat een zeker nominaal port of aanverwante dienst vooraf is betaald en daardoor rechtstreeks kunnen gebruikt worden om als poststuk verzonden te worden zonder postzegels te hoeven kleven. De eerste postwaardestukken waren steeds bedoeld voor binnenlands gebruik en bij wijziging van de geldende tarieven werden telkens nieuwe postwaardestukken uitgegeven.

Vanaf 1 juli 1875 – bij de oprichting van de U.G.P (Union Générale des Postes) verschenen ook de eerste postwaardestukken voor verzending naar het buitenland.

Doel van de verzameling

Het doel van deze verzameling is het tonen van de grote hoeveelheid gebruiksmogelijkheden van postwaardstukken tijdens de regeerperiode van Leopold II. Er wordt naar gestreefd voor elk type postwaardestuk een of meer niet-alledaagse stukken te tonen die afwijken door ofwel hun gebruikswijze, de toegepaste tarieven voor bijkomende diensten, speciale ontwaardingen, aantekeningen, bijstempelingen of gebruiksperiode. Per type postwaardestuk wordt de chronologische volgorde van uitgifte gevolgd tussen 1871 (eerste postwaardestuk) en 1910 (laatste briefkaart na de dood van Leopold II), waarbij de gebruikte nummering overgenomen werd van de Pro-Post catalogus van de postwaardestukken.

Bij de tentoonstelling te Boortmeerbeek viel ze zeer zeker in de smaak en de jury honoreerde zij met de hoogste score van het hele tentoonstellingsveld, alle tentoonstellingsklassen in beschouwing genomen.

Bronnen

- Pro-Post: Postwaardestukken van België – edities 1990 en 2009
- G. Waroquiers: Catalogue des Entiers Postaux Belgies avec annonces - 2001
- E & M Deneumoustier: Les tarifs postaux service intérieur & internationale 1987 - 1988
- H. Debelder : Tentoonstellingstempels voor de 1ste wereldoorlog
- Philatélie Belge au Rhin: Marcophilie Militaire Belgique – 1980
- Etude des oblitérations des Militaires Belges en Campagne – Paul Leclercq
- Les timbres perforés – Marcel Anthoine – 1995
- Diverse dienstorders en reglementen van de Belgische posterijen
.. en de vele vrienden filatelisten, die met raad en daad bijsprongen

Plan (Proboten 2009) :

   1.  Briefkaarten (Carte Corrrespondance en Carte Postale)
   2.  Geïllustreerde briefkaarten
   3.  Pakketbootkaarten
   4.  Berichten van ontvangst (Avis de réception)
   5.  Postbladen (Carte-lettre)
   6. Briefomslagen (Enveloppes)
   7. Omslagbrieven (Enveloppes-Lettres)

Voor deelname aan het nationale kampioenschap ‘Antverpia” putte Luc nog eens diep in zijn reserve en voegde speciaal voor Antverpia nog twee extra kadervlakken met topstukken toe aan de verzameling die eerder bij Proboten getoond werd en scoorde ermee 91 % - Goud. Een subliem resultaat, maar toch met een wrang nasmaakte, toen achteraf bleek dat er toch wat met de punten gemanipuleerd werd.

Luc was erg fier ons te kunnen melden, dat hij uitgenodigd werd om een maand later zijn verzameling, maar dan terug op kaderaantal van Proboten, te tonen in ’s Hertogenbosch n.a.v. de grote landelijke manifestatie Hertogpost, een organisatie van de 80-jarige ’s Hertogenbossche filatelistenvereniging ism TNT post, de Nederlandse Vereniging van Postzegelhandelaars en de Koninklijke Nederlandse Bond van Filatelistenverenigingen. En hij ging met plezier op deze invitatie in. Luc was trouwens erg in zijn nopjes met de Nederlandse jury, die duidelijk kaas gegeten hadden van postwaardestukken en er alle topstukken zonder enige moeite konden uithalen en vooral de “zeer grote verscheidenheid en volledigheid” zoals zij het betitelden, wisten te waarderen.

In de tijdspanne 2010 tot met het nationale kampioenschap te Temse (2012) bewerkte Luc deze verzameling nogmaals. In zijn doelstelling noteren wij als wijzigingen/toevoegingen:

Volgende specifiele onderwerpen komen aan bod (niet-limitatieve opsomming):

   - Tarieven binnenlands en buitenlands gebruik, zowel pre-UPU als UPU
   - Bijkomende diensten zoals expres, aangetekend, post restante en combinaties daarvan
   - Strafport zowel in binnenlands als buitenlands gebruik, enkelvoudig en meervoudig
   - Stempeltypes voor ontwaarding - Postale merken en aanduidingen
   - Verre bestemmingen en antwoordkaarten
   - Afhandeling van onbestelbare poststukken
   - Gebruik als dragen voor publiciteit

De chronologie van de getoonde poststukken volgt de uitgiftedata per type postwaardestuk tussen 1871 (eerste postwaardestuk) en 1910 (laatste briefkaart na de dood van Leopold II), waarbij de gebruikte nummering overgenomen werd van de catalogus van de Belgische vereniging van postwaardestukkenverzamelaars (SBEP);

En ook zijn plan werd grotendeels herwerkt:

Plan (Temsifil 2012)

   1. Briefkaarten (Carte Correspondance en Carte Postale)
   2. Geïllustreerde briefkaarten
   3. Pakketbootkaarten
   4. Berichten van ontvangst (Avis de réception)
   5. Kaartbrieven (Carte-Lettre)
   6. Briefomslagen (Enveloppes)
   7. Omslagbrieven (Enveloppes-Lettres)
   8. Briefkaarten met publiciteit
   9. Kaartbrieven met publiciteit
   10. Briefomslagen met publiciteit
   11. Private opdrukken

Zijn bronvermelding werd eveneens aan de nieuwe opbouw aangepast:

Bronnen

   1. Catalogi van de Belgische vereniging van postwaardestukken - 1990 en 2009
   2. G. Waroquiers: Catalogue des Entiers Postaux Belges avec annonces - 2001
   3. E & M Deneumoustier: Les tarifs postaux service intérieur & internationale 1987 - 1988
   4. Philatélie Belge au Rhin: Marcophilie Militaire Belgique – 1980
   5. Etude des oblitérations des Militaires Belges en Campagne – Paul Leclercq
   6. Les timbres perforés – Marcel Anthoine – 1995
   7. Diverse dienstorders en reglementen van de Belgische posterijen

Voorbeelden uit de verzameling (128 pagina's gepresenteerd tijdens de competitie op 8 vlakken):

1. Briefkaarten
	Briefkaart nr 1 verst. van Charleroy op 1 janv.1871 naar Tongres. Bestemming buiten kanton tarief 10ct - (1.1.1871-31.12.1871) Bijfrankering 5ct uit emissie 1869 Enig gekende briefkaart, gebruikt de 1ste dag naar bestemming buiten het kanton.

2. Geïllustreerde briefkaarten

Geïllustreerde carte postale - briefkaart nr 3 uitgegeven op 21 juli 1905 bij de 75ste verjaardag van de onafhankelijkheid. Tarief 10 ct

Bedrukking met blauwe afbeelding zoals bij de vorige kaarten. Tarief voor buitenlands gebruik.

Kaart verstuurd van Hampstead (UK) naar Bruges op 28 aug.1905. Deze kaart was helemaal niet geldig in Engeland en had dus moeten getaxeerd worden, zowel in Engeland als bij aankomst in België.

Geen van beide postdiensten heeft echter de fout opgemerkt.

3. Pakketbootkaarten

2 series van 18 briefkaarten met veelkleurige tekeningen van pakketboten met verschillende namen. Uitgegeven in 1899, te koop aan boord van de schepen. Vanaf juni 1904 ook te koop in de postkantoren.
Prentzijde van pakketbootkaart nr 1 met merkwaardige drukfout:
de originele naam van het schip Prinses Clementine is opnieuw overdrukt met Prince Albert.
Enig gekend stuk.

4. Berichten van ontvangst van postpakketten
	Ontvangstkaart nr 1, uitgegeven in 1897 met spoorwegzegel in het cijfertype. Ontvangstkaart nr 1 verstuurd van het spoorwegstation Baelen-Wezel op 26 NOVE 1902 naar Anvers. Op de rugzijde de ontvangstbevestiging van "2 caisses de 93 Lgs" verstuurd op 24/11/1902 en 2 dagen later afgeleverd te Baelen-Wezel. De verzender was een handelaar in ijzerwaren.

5. Kaartbrieven

Carte-lettre - Kaartbrief nr 3 uitgegeven in 1886 met nieuwe beeltenis van koning Leopold II.
Doorlopende perforatie en typische blauwe kleur van de kaartbrief. Tarief 10 ct voor binnenlands briefport.

Kaartbrief verstuurd per express van Ath op 2 août 1888 naar Renaix. Tarief 10 ct voor het binnenlands briefport en 25ct spoedrecht. 10 ct te weinig gefran-keerd, wel verstuurd per express omdat het spoed-recht voldaan was maar met 2 deciemen strafport belast voor het ontbrekende briefport van 10 ct.

Strafport op expreszendingen is zeldzaam, zeker in deze periode.

6. Briefomslagen
Briefomslag nr 2, uitgegeven op 1.8.1873 Zegel 10 ct groen, puntvormige sluitklep, groot formaat. Verstuurd van Bruxelles op 19 août 1875 naar Paris (FR). PRE-UGP tarief van 30 ct wat verminderd werd naar 25 ct wanneer Frankrijk zich aansloot bij UGP op 1.1.1876. Ingekaderde P.D. stempel (payé jusqu'au destination). Enig gekende brief van dit tarief.

7. Omslagbrieven

Enveloppe-lettre (omslagbrief) nr 1 uitgegeven op 1.4.1888. Zegel 10 ct karmijn op blauwgrijs karton, type nr 46. Tarief 10 ct voor briefport in binnenlands gebruik.

Omslagbrief nr 1 per express verstuurd van Bruxelles (Nord) naar Bruxelles op 12 août 1892
Port 10 ct binnenlands briefport en 25 ct spoedrecht, betaald met telegraafzegels (10+10+5ct).
Afgestempeld in het telegraafkantoor met achthoekige telegraafstempels, type zonder sterren.

8. Briefkaarten met publiciteit

Carte correspondance nr. 3, uitgifte 1 januari 1873. Tarief 5 ct voor binnenlandse bestemmingen. Deze kaarten werden door gespecialiseerde bedrijven op de rugzijde voorzien van één of meerdere publicitaire opdrukken en aan het publiek verkocht aan verminderde prijs of zelfs gratis uitgedeeld.

Uitgave van Cartes-Correspondance-Annonces brévetées:66, rue de la Montagne, Bruxelles
Reclame voor Florimond Bartier te Ypres
Ijzerwaren en vele andere goederen
Bedruk door Impr Roulmann et Besson, Bruxelles
Verkoopprijs onbekend
Niet gerepertorieerd, enig gekend exemplaar

9. Kaartbrieven met publiciteit

Uitgave van La Missive, chaussée d'Antin 10 te Parijs. 313ste edition, uitgegeven in 1891, speciaal voor België. Verkoopprijs 5 ct. Zicht op de afvertenties op het inlegblaadje.
Verstuurd op 8 april 1891 van Brussel naar Helmer (D), met bijfrankering tot 25 ct

10. Briefomslagen met publiciteit
	Uitgave van Enveloppe-Annonces, rue du Commerce 59, Bruxelles. Serie nr. 4 met advertenties op voor- en rugzijde. Zonder aslijnen. Gedrukt door J. Corné, rue Verte 184, Schaerbeek.Verkoopprijs 8ct. Verstuurd op 29 september 1876 van Brussel naar Luik. Slechts 2 stuks gekend.

11. Private opdrukken

Onder private opdrukken verstaat men de door bedrijven aangebrachte opdrukken op bestaande postwaardestukken, eerder door de Post in omloop gebracht. De opdrukken waren meestal reclame voor het eigen bedrijf en had soms de functie van "briefhoofd" voor eigen verzending of om als gepersonaliseerde bestelbon gratis aan klanten uit te delen, die ze dan gebruikten om hun bestellingen naar het bedrijf te sturen.

3. Tentoonstellingen en behaalde resultaten :

Gebruik van Belgische Postwaardestukken 1871-1890
09+10.05.2009	HERENTALS HERENDALIA '09 - Regionaal kampioenschap Regio's Antwerpen & Limburg in het Scheppersinstituut Competitief GOUD 93% Als lid van De Postiljon onder club van Begijnendijk onder titel: Postwaardestukken onder Leopold II
30.10 t/m 01.11.2009	BOORTMEERBEEK PROBOTEN 2009 - Regionaal Kampioenschap Tentoonstelling "Brabant" in de sporthal Competitief GROOT GOUD 95% + Speciale prijs + 1ste Prijs Proboten 20069 "All round" Onder titel: Gebruik van Belgische postwaardestukken periode Leopold II - 1871-1890
09 - 12.04.2010	ANTWERPEN ANTVERPIA 2010 - Nationale Competitie In Bouwexpo Competitief GOUD 91% Onder titel: Gebruik van Belgische postwaardestukken 1871-1890
28 t/m 30.05.2010	S HERTOGENBOSCH - NL HERTOGPOST 2010 Nationale competitieve tentoonstelling Competitief GROOT GOUD 95% Zilveren medaille Academie v. Filatelie = Hoogste onderscheiding Titel Gebruik Belgische pwdst periode Leopold II 1871-1910 (via externe inschrijving)
14 t/m 16.09.2012	TEMSE TEMSIFIL 2012 - Nationaal kampioenschap Competitief GROOT GOUD 95% Onder titel Gebruik Belgische postwaardestukken periode Leopold II 1871-1910
17-20.02.2016	LONDEN - U.K 7 NATIONS CHALLENGE - ABPS Spring Stampex 2016 Competitief als 1 vd 4 geselecteerde Belg. topverzamelingen GROOT VERGULD ZILVER zilver 88 % Vertaald naar Engels onder titel Usage of Belgian postal stationery during the reign of King Leopold II (1871-1910)