Luc Selis - binnen de domeinen “postgeschiedenis”en “postwaardestukken”
actief in onze club - slaagt er geregeld in om een nieuwe verzameling voor
te stellen bij competitieve tentoonstellingen en er ook hoog te scoren.
Tijdens de regionale competitieve Antwerpen-Limburg te Ekeren
(Mariaburg) stelde hij voor het eerst deze nieuwe verzameling aan jury en
toeschouwers voor en dit meteen met een opvallend aantal kaders, nl. 8
kaders à 16pagina’s.
In zijn plan, dat uitzonderlijk gespreid werd over 2 pagina’s werd het
idee achter de verzameling bondig uiteengezet als volgt:
Inleiding. Op 4 augustus 1914 vallen de Duitse
troepen België binnen. Ondanks heftig verweer van de Belgische
strijdkrachten worden zij langzaam maar zeker achteruit gedrongen tot het
front zich op 15 oktober 1914 stabiliseert aan de IJzer. Gedurende bijna 4
jaar zal de frontlijn vanaf Nieuwpoort in het noorden tot Ieper in het
zuiden nagenoeg onveranderd blijven ondanks vele veldslagen.
Ten westen van de IJzer blijft een gebied van amper 10km breed en
circa 40km lang over: Onbezet België, waarin bewoners, vluchtelingen en
soldaten van de geallieerde legers proberen te overleven. Ook de Belgische
enclave Baarle-Hertog, slechts 7km2 groot en omringd door het neutrale
Nederland, blijft onbezet gebied. Ondanks alle oorlogsgeweld blijven de
meeste postkantoren in Onbezet België open, het ene al met meer succes dan
het andere. Sommige, dicht of zeer dicht bij de frontlijn gelegen, kunnen
slechts tijdelijk open zijn of moeten zich noodgedwongen terugtrekken naar
de iets veiliger gebieden verder van het front.
Doel van de verzameling. Er wordt naar
gestreefd per nog resterend postkantoor in Onbezet België een chronologisch
overzicht te geven van een breed gamma aan verwerkte correspondentie met,
waar beschikbaar, de invloed van het oorlogsgebeuren op de werkzaamheden aan
te tonen. De nadruk ligt voornamelijk op de burgerpost en alleen waar van
belang wordt de samenwerking met de militaire posterijen getoond.
Voor gemeenten zonder postkantoor wordt aangetoond door welk kantoor zij
bediend werden, met eventuele wijzigingen gedurende de oorlogsperiode. Ook
aan vigerende tarieven en marcofilie wordt aandacht besteed waarbij voor het
laatste de invloed van de oorlogssituatie wordt aangetoond.
De zeldzaamheid van poststukken verwerkt door postkantoren in
Onbezet België is veelal afhankelijk hoe hun werking werd beïnvloed door hun
nabijheid van het front. Post van kantoren als Nieuwpoort, Diksmuide,
Boesinghe, Ploegsteert, Kemmel, Bizet en Ieper (na 30 oktober 1914) zijn
stuk voor stuk quasi uniek; 100 jaar na het einde van de oorlog zijn van
sommige kantoren nog steeds maar 1 of enkele documenten bekend.
In het laatste hoofdstuk wordt de post behandeld van de ontheemde
kinderen in de schoolkolonies in Frankrijk.
Plan van de verzameling. De verzameling is
opgebouwd in alfabetische volgorde van de toenmalige namen van de 28
postkantoren in onbezet België. Gemeenten zonder postkantoor worden
behandeld bij de bedienende gemeente, ook weer per alfabetische volgorde.
Helaas is het onmogelijk van alle gemeenten in Onbezet België
correspondentie te laten zien, gezien het gebied meer dan 100 gemeenten en
gehuchten omvat.
1. Adinkerke Veurne bediend door Adinkerke
2. Alveringhem Forthem via Alveringhem Oeren via Alveringhem
3. Baarle-Hertog / Barle-Duc
4. Bizet
5. Boesinghe
6. Coxyde 1
7. Dixmude
8. Elverdinghe
9. Houthem (Veurne) /Houthem(Furnes)
10. Kemmel
11. Leysele
12. Loo
13. Nieuwkerke / Neuve-Eglise Locre via Nieuwkerke / Neuve-Eglise
14. Nieuwpoort / Nieuport 1
15. Oostduinkerke
16. Oostvleteren Crombeke via Oostvleteren Woesten via Oostvleteren
17. Panne
18. Ploegsteert
19. Pollinchove Gyverinchove via Pollinchove Hoogstaede via Pollinchove
20. Poperinghe Westoutre via Poperinghe
21. Proven
22. Reninghelst Dikkebusch via Reninghelst Dranoutre via Reninghelst
Vlamertinghe via Reninghelst 23. Rousbrugge-Haringhe Beveren-sur-Yver
via Rousbrugge-Haringhe Stavele via Rousbrugge-Haringhe
24. Veurne / Furnes Avecappele via Veurne / Furnes Bulscamp via Veurne /
Furnes Eggewaerscapelle via Veurne / Furnes Moeres via Veurne /
Furnes Zoetenaye via Veurne / Furnes 25. Vlamertinghe
Elverdinghe via Vlamertinghe
26. Watou St-Jan-ter-Biezen via Watou
27. Wulveringhem Izenberghe via Wulveringhem Vinckem via Wulveringhem
28. Yper / Ypres
Kaart van Onbezet België (zonder Baarle-Hertog)
Geraadpleegde bronnen. 1. Dictionnaire des Bureaux de
Poste de Belgique 1830-1914, uitgifte 1969.
2. WEFIS tijdschriften van nr. 12 tot 132.
3. De Belgische Spoorlijnen – Paul De Kerver, 2008 -2015.
4. De Inundatie van oktober 1914 – Guido Demere, 2014.
5. Rijksarchief van België.
6. Diverse nota uit de verzamelingen van Van San, Baert en Dhont
7. De censuur in de Eerste Wereldoorlog – Studiekring WO1-WO2
8. Tarifs Internationaux 1892-1988
9. Een tocht door Plugstreet – De Krijger – 1997
Andere referenties zijn vermeld bij de documenten waar relevant.
